نقاش

بيان پيغمبر (ص) در باره علم و عقل و جهل‏
  در تحصيل علم بكوشيد كه فرا گرفتن آن حسنه و گفتگويش تسبيح و كاوش در آن جهاد و آموختن او به جاهل صدقه و نشرش موجب قربت است؛ زيرا علم راهنماى حلال و حرام است، طالب خود را به بهشت مى‏ كشد، در تنهايى مونس و در غربت يار و در سختى رهنما و در برابر دشمن حربه و براى دوست زيب و زيور است. بوسيله علم خدا اقوامى را رفعت بخشد و آنان را در طريق خير پيشرو قرار دهد و اعمالشان چشم‏انداز، آثارشان مورد تقليد و اقتباس گردد، ملائكه به دوستى آنان رغبت كنند؛ چه علم حياتبخش دلها و نور ديدگان و نيروى بدنهاست. خداوند حامل علم را در منزل دوستانش جاى دهد و دنيا و آخرت همنشينى نيكان نصيبش فرمايد.
علم وسيله طاعت و عبادت و شناسائى خداست، با علم به يگانگى خدا پى برند، به خويشاوندان احسان كنند، حلال و حرام را باز شناسند و بالاخره علم چراغ راه عقل است. عقل را خدا به سعادتمندان عطا كند و از تيره ‏بختان دريغ فرمايد؛ نشان عاقل اين است كه بر نادان ببخشايد، از ظالم بگذرد، براى زيردست تواضع كند، در تحصيل نيكى از بالا دست خود سبقت گيرد، به هنگام گفتن در سخن بينديشد، (اگر نيك است بگويد و غنيمت برد، و اگر بد است از آن لب فرو بندد و سالم ماند) چون فتنه‏ اى پيش آيد به خدا پناه برد، و دست و زبان را نگاه دارد، چون فضيلتى بيند غنيمت شمارد، حيا را از دست ندهد و حرص و آزمندى از وى بروز نكند. اين ده صفت است كه عاقل را به آنها مى‏ توان شناخت. نشان جاهل اين است كه: همنشين را آزار دهد، به زيردست تجاوز كند، بر بالا- دست گردن فرازى نمايد، نسنجيده لب بگشايد، سخنش ناشايست است و سكوتش غفلت.
چون فتنه پيش آيد بشتابد و در مهلكه افتد و چون فضيلتى بيند رو گرداند و كندى كند.
نه از گناه قديم هراسد، نه در آينده دست از گناه كشد. در كار خير تنبلى كند و به آنچه از دست داده اهميت ندهد. اين ده صفت از صفات جاهلى است كه از نعمت عقل محروم مانده است.

تحف العقول-ترجمه جنتى متن 55 بيان پيغمبر(ص) در باره علم و عقل و جهل ….. ص : 55